EYDE (Erken ve Yoğun Davranışsal Eğitim):
EYDE, UDA (Uygulamalı Davranış Analizi) ilkelerine dayalı çeşitli öğretim tekniklerinin sistematik kullanımıyla otistik özellikler gösteren çocuklara çeşitli beceriler kazandırmak amacıyla Lovaas tarafından geliştirilmiş, bilimsel dayanaklı bir uygulamadır.
UDA ile ilgili daha fazla bilgi için bakınız:
http://www.abainternational.org/
ABA (Applied Behavior Analysis).
EYDE ile ilgili daha fazla bilgi için bakınız:
http://www.researchautism.net/
EIBI (Early and Intensive Behavioral Intervention)
OÇİDEP (Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı):
OÇİDEP, Lovaas Programına dayalı olarak ve WEAP (Wisconsin Early Autism Project) gözlemleri sonucunda geliştirilmiş, 2006 yılından bu yana sınırlı sayıda çocukla Türkiye’de yürütülmekte olan bir EYDE programıdır.
Dünyadaki veTürkiye’deki Durum:
EYDE uygulamaları başta ABD olmak üzere pek çok ülkede uzun yıllardır yürütülmekte olup, bu uygulamaların otizm tanılı çocuklar üzerinde yarattığı etkilere ilişkin çok sayıda deneysel araştırma bulgusu mevcuttur. Öte yandan, Türkiye’de bu tür uygulamaların alanyazında önerildiği biçimde sistematik olarak yürütülmesi çalışmaları ancak son yıllarda başlamıştır.
OÇİDEP bu konuda öncü bir programdır ve programa katılan ilk çocuklar üzerinde gözlenen etkilerin, alanyazın bulgularıyla uyumlu olduğu düşünülmektedir.
OÇİDEP’in Kapsamı:
OÇİDEP’te yer alan beceri alanları:
1. Taklit becerileri: Tek-basamaklı taklit, yüz hareketlerinin taklidi, iki basamaklı taklit, gömülü taklit
2. Eşleme ve sınıflama: Üç ve iki boyutlu eş olan ve olmayan nesneleri eşleme, sınıfa göre eşleme, ayırma, sınıflama
3. Alıcı dil: Tek ve iki basamaklı alıcı dil becerileri, jest destekli alıcı dil becerileri
4. Adına tepki verme
5. İfade edici dil: Jestsel, sözel ve görsel iletişim becerileri
6. Ortak dikkat: Ortak dikkat girişimine tepki verme, ortak dikkat başlatma
7. Tuvalet becerileri
8. Soyunma-giyinme becerileri
9. Beslenme becerileri
10. Blok dizaynı
11. Adı söylenen nesneyi ve eylemi belirleme
12. İşitilen sesin kaynağını belirleme
13. El becerileri: Çizim yapma, makasla kesme
14. Kavramlar: Renk kavramı, şekil kavramı, zıtlık kavramı
15. Akran etkileşimi
Öğretimde kullanılan en temel davranışsal süreçler; sistematik pekiştirme (olumlu pekiştirme, ayrımlı pekiştirme, pekiştirmeyi silikleştirme vb.), uyaran kontrolü (öncül düzenleme, ipucu sunma ve silikleştirme vb.), güdüsel işlemler (pekiştirmenin etkililiğini artırmak amacıyla çocuğun ilgilerinden, tercihlerinden vb. yararlanma) ve genellemedir (Hayward, Gale ve Eikeseth, 2009).
Sözel ifade dici dil becerilerini edinmekte zorlanan çocuklara PECS öğretilmektedir. PECS, başkalarıyla resimler aracılığıyla iletişim kurmayı öğreten bir alternatif iletişim sistemidir. Yapılan araştırmalar, resimlerle iletişim kurmayı öğrenen çocukların önemli bir bölümünün sözel iletişim becerilerinin de geliştiğini; yanısıra, davranış sorunlarının azaldığını göstermektedir. PECS ile ilgili daha fazla bilgi için bakınız: PECS (Picture Exchange Communication System).
OÇİDEP’in Yürütülmesi:
OÇİDEP her çocuğa bir koordinatör, doktoralı bir danışman ve iki eğitmen aracılığıyla uygulanır. Eğitmenlerin çocuklarla yürüttükleri bire-bir OÇİDEP çalışmaları danışmanlar tarafından haftalık olarak izlenir ve yönlendirilir. Ayrıca, koordinatör danışmanlarıyla yaptığı haftalık koordinasyon toplantılarıyla ve aylık eğitim ziyaretleriyle her çocuğun programını yakından takip eder.
Kaynaklar:
Hayward, D. W., Gale, C. M., ve Eikeseth, S. (2009). Intensive behavioural intervention for young children with autism: A research-based service model. Research in ASD, 3, 571-580.
Lovaas, O. I. (2003). Teaching individuals with developmental delays: Basic intervention techniques. Austin, Texas: Pro-Ed.
Kurumlar:
www.lovaas.com
www.pecs.com
www.wiautism.com
